Κύρια ιδέα και σκοπός 

Το διάγραμμα Ishikawa αναπτύχθηκε από τον Kaoru Ishikawa τη δεκαετία του 1960 για τη μέτρηση των διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου στη ναυπηγική βιομηχανία.
Τα διαγράμματα Ishikawa ονομάζονται επίσης διαγράμματα ψαροκόκαλου ή διαγράμματα αιτίας και αποτελέσματος ή Fishikawa. Δημιουργήθηκαν από τον Kaoru Ishikawa για να δείξουν την αιτία ενός συγκεκριμένου γεγονότος. Μοιάζουν με τον σκελετό ενός ψαριού και τα «πλευρά» του, αντιπροσωπεύουν τα αίτια του συμβάντος ενώ η τελική έκβαση εμφανίζεται στο τέλος του σκελετού. Ο σκοπός του διαγράμματος Ishikawa είναι να εντοπίσει τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να επιτευχθεί ή να αποφευχθεί η επανάληψη τους.
Το διάγραμμα του ψαροκόκαλου είναι ένα εργαλείο οπτικοποίησης για τον εντοπισμό των βασικών αιτιών ενός προβλήματος.
Fishbone (Ishikawa) ή διάγραμμα αιτίας και αποτελέσματος – χρησιμοποιείται για την εξεύρεση των αιτιών του προβλήματος και την ομαδοποίηση τους σε ορισμένες κατηγορίες. Γι' αυτό λέγεται και διάγραμμα αιτίας και αποτελέσματος. Ξεκινά με τον προσδιορισμό του στόχου ή του επιθυμητού αποτελέσματος ή με το πρόβλημα και τους παράγοντες που σχετίζονται με αυτό. Στη συνέχεια αναλύονται τα αίτια για κάθε παράγοντα. Η εικόνα του διαγράμματος μοιάζει κάπως με ψαροκόκαλο, γι' αυτό και η μέθοδος ονομάστηκε fishbone.

Καθοδήγηση εφαρμογής: πεδίο εφαρμογής, για παράδειγμα, όταν εργαζόμαστε με μια ομάδα συγκεκριμένης ηλικίας και σύνθεσης- σε ατομική εργασία κ.λπ.

Το διάγραμμα Ishikawa έχει πολλές χρήσεις και μπορεί να απεικονίσει πιθανές αιτίες προβλημάτων σε διαφορετικές συνθήκες. Αυτά τα διαγράμματα είναι χρήσιμα για τους προγραμματιστές προϊόντων όταν δημιουργούν νέα είδη. Αυτό βοηθά επίσης τις ομάδες να προσδιορίσουν τους πόρους που θα χρειαστούν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές για τον εντοπισμό ζητημάτων πριν αυτά προκύψουν.
Η τεχνική χρησιμοποιείται για τον οπτικό εντοπισμό πιθανών αιτιών ενός προβλήματος. Αυτή η τεχνική αποθαρρύνει τις αποσπασματικές ή τις πρόωρες λύσεις και αποκαλύπτει τη σπουδαιότητα και την αλληλεπίδραση με τις διάφορες συνιστώσες του προβλήματος.
Βήματα:
1. Σε πίνακα ή σε μεγάλο φύλλο χαρτιού, σχεδιάστε ένα μακρύ, οριζόντιο βέλος σε ολόκληρη την επιφάνεια, να δείχνει προς τα δεξιά. Σε αυτό, προσδιορίστε το πρόβλημα που θα αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά του «ψαριού».
2. Σχεδιάστε τις προσαρτήσεις στο οστό του ψαριού (σε γωνία 45 μοιρών ως προς τη «σπονδυλική στήλη»), όπου κάθε προσάρτηση είναι μια πιθανή αιτία του προβλήματος που μπορεί ενδεχομένως να συζητηθεί. Είναι επίσης δυνατό να ενημερώσετε για τα υπο-αίτια και να τα εμφανίσετε σαν προσθήκες.
3. Η ομάδα συζητά κάθε αιτία του προβλήματος, ξεκινώντας από την απλούστερη. Αυτό επιτρέπει τη σαφήνεια καθώς πολλές φορές οι εξηγήσεις για τα αίτια των πιο απλών προβλημάτων καθιστούν τις σύνθετες αιτίες άσχετες. Ιδανικά, τα βράγχια του ψαριού είναι επανασχεδιάζονται και πιο κοντά στο «κεφάλι» τοποθετούνται τα πιο σημαντικά προβλήματα.
Τα διαγράμματα Ishikawa είναι έξυπνα και εύκολα στη κατανόηση. Με τη διαίρεση των αιτιών του προβλήματος σε διαφορετικά τμήματα, η βασική αιτία μπορεί να εντοπιστεί καλύτερα και να εξαλειφθεί. Η μέθοδος έχει επίσης ευέλικτη δομή όπου οι διάφορες "πλευρές" μπορούν να αλλάξουν, να αφαιρεθούν ή να αντικατασταθούν ανάλογα με τις ανάγκες, ώστε να ανταποκρίνονται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση.
Ωστόσο, η απλότητά του μπορεί να είναι και η μεγαλύτερη αδυναμία του, καθώς δεν αποκαλύπτει πάντα το μέγεθος ή τη σημασία ενός προβλήματος, καθιστώντας δύσκολη την ιεράρχηση της δράσης. Αυτό σημαίνει ότι τα μικρά προβλήματα μπορεί να τύχουν περισσότερης προσοχής από ό,τι χρειάζονται, ενώ στα μεγάλα να δίνεται πολύ λιγότερη. Δεδομένου επίσης, ότι μεγάλο μέρος της εισαγωγής και της ερμηνείας του διαγράμματος είναι υποκειμενικό, μπορεί να οδηγήσει σε διαφωνίες μεταξύ των συμμετεχόντων που το βλέπουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

Τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της μεθόδου, είναι για παράδειγμα, η αύξηση της ικανότητας να υπερβαίνουμε τις τυπικές λύσεις κ.λπ.

Τα διαγράμματα Ishikawa βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση των προβλημάτων σε διαδικασίες για προϊόντα ακριβείας. Εάν παρουσιαστεί ένα πρόβλημα και η διοίκηση δεν μπορεί να βρει την αιτία, μπορεί να χρησιμοποιήσει τα διαγράμματα Ishikawa για να αναλύσει το πρόβλημα σε μικρότερα μέρη μέχρι να βρεθεί και να επιλυθεί στη ρίζα του.
Τα διαγράμματα Ishikawa είναι πιο χρήσιμα όταν υπάρχει ένα γνωστό πρόβλημα το οποίο η εταιρεία μπορεί να εντοπίσει. Η εταιρεία πρέπει επίσης να είναι σε θέση να παρατηρεί το πρόβλημα, καθώς αυτές οι πληροφορίες θα τροφοδοτήσουν τελικά το διάγραμμα. Ένα διάγραμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναπαραστήσει ένα διοικητικό θέμα σχετικά με το τι συνέβη και να εξηγήσει πώς μπορεί να το λύσει.
Είναι επίσης δυνατό να γίνει διάγραμμα σε θετική μορφή, δηλαδή να επιλέξουμε όχι το πρόβλημα ως κεντρικό στοιχείο, αλλά το στόχο που πρέπει να επιτευχθεί και να αναλυθούν οι πτυχές που σχετίζονται με την επίτευξή του.